ქუთაისიპოსტი

ხუთი წელი, ორი ექსპერტიზა და სამივე ინსტანციის სასამართლოში დავა დასჭირდათ მოქალაქეებს გ.ლ-ს და ნ. ყ-ს, რომ მათ თანასაკუთრებაში არსებულ მიწის ნაკვეთში სახელმწიფოს სრული და სამართლიანი კომპენსაცია გადაეხადა.


საქმე ეხება ანაკლიის ღრმაწყლოვანი ნავსადგურის მშენებლობის პროექტს, რომლის შესრულების მიზნით მშენებლობის ზოლში ბევრი მოქალაქის კერძო საკუთრებაში არსებული მიწა და სხვა უძრავი ქონება მოხვდა. სახელმწიფოს მხრიდან ამ მიწების ექსპროპრიაციის (ქონების ჩამორთმევა სამართლიანი კომპენსაციით) უფლება მიენიჭა სსიპ სახელმწიფო ქონების ეროვნულ სააგენტოს.

კანონი სახელმწიფოს, აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროებისათვის, საკუთრების ჩამორთმევის უფლებას აძლევს, ოღონდ აუცილებელი პირობით - მესაკუთრეებს სათანადო კომპენსაცია უნდა მიეცეთ.

"ანაკლიის საქმეზე" პრობლემამ არა გამოსყიდვაში, არამედ სწორედ აქ - სახელმწიფოს მხრიდან "სათანადო" კომპენსაციის გადახდაში იჩინა თავი.

გ.ლ. ასობით სხვა მესაკუთრის მსგავსად, თანასაკუთრებაში არსებული უძრავი ქონებების სახელმწიფოსთვის გადაცემის შეთავაზებას დათანხმდა, მაგრამ ასობით სხვა მესაკუთრისგან განსხვავებით, მისთვის მიუღებელი იყო ის ფასი, რასაც სახელმწიფო სთავაზობდა. მან არ მიიჩნია, რომ სახელმწიფოს მიერ განსაზღვრული საკომპენსაციო თანხები შეესაბამებოდა კანონით დადგენილ სრული და სამართლიანი ანაზღაურების პრინციპს.

გ. ლ-ს ამის თქმის საფუძველს აძლევდა სამხარაულის ექსპერტიზის დასკვნა, რომელსაც რეალური ფასის დადგენის მიზნით მიწის ექსპროპრიაციის დაწყებამდე მიმართა.

"როდესაც დაიწყო ანაკლიის პროცესებზე და მიწების გამოსყიდვაზე საუბარი, მეგობარმა და შემდგომში ჩემმა ადვოკატმა ვალერი თევდორაძემ მირჩია, სამხარაულის ექსპერტიზისგან დასკვნის აღება, რომ გამერკვია, რა ღირდა ეს ნაკვეთები. მაშინ ჯერ კიდევ არ იყო წერილები წარდგენილი და აფიშირებული, რომ მიწის ნაკვეთების გამოსყიდვა მოხდებოდა სახელმწიფოს მიერ. შევუკვეთე დასკვნა და მივიღეთ ფასი - 1 კვ. მ-ზე 72 ლარი", - ამბობს გ. ლ.

გ.ლ-ს მალე მიუვიდა წერილები სახელმწიფო უწყებიდან. აღმოჩნდა, რომ სამხარაულის ექსპერტიზის მიერ 1 კვ.მ-ში 72 ლარად შეფასებულ ნაკვეთში, სახელმწიფო ოთხჯერ იაფს - 1 კვ.მ-ში 17 ლარს იხდიდა.

ჯამში, საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტროს სისტემაში შემავალი სააგენტო, კონტრაქტორის - შპს ,,დ. ზ. და გ. ს. ს. ც. გ-ის"" მიერ, მესაკუთრეებს გ.ლ-ს და ნ. ყ-ს მიწის ნაკვეთების სანაცვლოდ პირველ უძრავ ნივთზე - 18 573.60 ლარს, ხოლო მეორე უძრავ ნივთზე 19 513.16 ლარს სთავაზობდა. აღნიშნული ფასები ძალიან შორს იყო იმ ღირებულებიდან, რაც სამხარაულის ექსპერტიზამ გ.ლ-ს დაუდგინა.

მესაკუთრეებმა წერილით და ექსპერტიზის დასკვნით მიმართეს სააგენტოს.

"სადაც ვუთითებდით, რომ მართალია აქ 17 ლარი წერია, მაგრამ ამ მიწის რეალური ღირებულება არის 72 ლარი. შესაბამისად, ეს თანხა არ არის მისაღები, კეთილი ინებეთ და ამ თემაში მოვერგოთ ერთმანეთს", - ამბობს გ.ლ-ს ადვოკატი ვალერი თევდორაძე.

უწყებამ ფასი შეცვალა. ოღონდ არა საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტროს სისტემაში შემავალმა სააგენტომ, არამედ სამხარაულის ექსპერტიზის ბიურომ. რამდენიმე დღეში სამხარაულის ექსპერტიზიდან გ.ლ-ს მეორე წერილი მიუვიდა, სადაც 1 კვ.მ-ში 72 ლარი "ტექნიკურ შეცდომად" შეფასდა და ექსპერტიზის ბიურომაც, სააგენტოს მსგავსად, ნაკვეთის რეალურ ფასად 1 კვ.მ-ში 17 ლარი დაასახელა.

"ამით რეალურად ცხადი გახდა, რომ სამხარაულის ექსპერტიზის ბიურო ვერ იქნებოდა ობიექტური შემფასებელი", - აღნიშნა მოსარჩელე გ.ლ-მ.

სიმართლის დასადგენად და სრული კომპენსაციის მისაღებად რჩებოდა ბოლო გზა - სასამართლო.

დაზარალებულმა მხარემ სსიპ სახელმწიფო ქონების ეროვნული სააგენტოს წინააღმდეგ 2017 წლის დეკემბერში მიმართა თბილისის საქალაქო სასამართლოს.

გ.ლ-მ სასამართლოში სახელმწიფოსგან მოითხოვა ექსპროპრიაციის კომპენსაციის გაზრდა. კერძოდ, პირველ უძრავ ქონებაში მოითხოვა სახელმწიფოს მიერ შეთავაზებულ თანხაზე 3,6-ჯერ მეტის - 67 095 ლარის გადახდა, ხოლო მეორეში - 3,4 ჯერ მეტი - 67 032 ლარი.

სასამართლომ განმეორებითი ექსპერტიზა დანიშნა. ამის მიზეზი მოპასუხე მხარემ გააჩინა.

"როდესაც პროცესი მიმდინარეობდა ნაკვეთის ფასების სხვაობის კუთხით აპელირება გავაკეთეთ. სააგენტომ როგორც კი ვთქვით, რომ ეს ფასი მიუღებელია, რადგან სამხარაულს ამ თემაზე ნამსჯელი და შეფასებული აქვს - 1 კვ.მ 72 ლარად, მოწინააღმდეგე მხარემ გვითხრა, მაგაში მათემატიკური შეცდომაა დაშვებულიო. მაშინ ვკითხეთ, თქვენ საიდან იცით? ამაზე პასუხი არ ჰქონდათ. მოსამართლისთვის ცხადი გახდა, რომ არ იყო დამაჯერებელი მოპასუხის არგუმენტები ფასებთან დაკავშირებით და შესაბამისად, განმეორებითი ექსპერტიზის ჩატარება დაუკვეთა სხვა, დამოუკიდებელ ექსპერტს. ფასი როდესაც მიიღო, ვიმსჯელეთ ამ ფასებზე, შეჯერდა და ჩვენი სარჩელი დაკმაყოფილდა", - ამბობს ადვოკატი.

თბილისის საქალაქო სასამართლოს 2019 წლის 12 ნოემბრის გადაწყვეტილებით, გ.ლ-ს და ნ. ყ-ს სარჩელი დაკმაყოფილდა. სასამართლოს მიერ დანიშნული განმეორებითი ექსპერტიზის დასკვნის ურთიერთშეჯერების შედეგად, სახელმწიფოს, მესაკუთრეების სასარგებლოდ დაეკისრა კომპენსაციის გადახდა, პირველი უძრავი ქონებიდან - 66 626.40 ლარის და მეორე უძრავი ქონებიდან გამომდინარე 65 606.84 ლარის ოდენობით.

სსიპ სახელმწიფო ქონების ეროვნული სააგენტო მარცხს არ შეეგუა და პირველი ინსტანციის სასამართლოს გადაწყვეტილება, სარჩელის დაკმაყოფილებულ ნაწილში, სააპელაციო წესით გაასაჩივრა. თუმცა, ერთწლიანი პროცესის შემდეგ, სააპელაციომ პირველი ინსტანციის სასამართლოს გადაწყვეტილება გაიზიარა.

სააპელაციო სასამართლომ რამდენიმე დეტალზე გაამახვილა ყურადღება. მან სააგენტოს მიერ შეთავაზებული თანხა არ მიიჩნია შეთავაზების პერიოდისთვის ქონების რეალურ საბაზრო ღირებულებად.

აღმოჩნდა, რომ ქონების შეფასების ანგარიში 2016 წლის 15 ნოემბერს შესრულდა, გამოსყიდვის შეთავაზების წერილი მოსარჩელეებს 2017 წლის 27 თებერვალს, ე.ი. დასკვნის მომზადებიდან 4 თვის შემდგომ წარედგინა, ხოლო ექსპროპრიაციის შესახებ გადაწყვეტილება, დაახლოებით 9 თვის შემდგომ მიიღეს.

"იმის გათვალისწინებით, რომ მოპასუხის დავალებით შედგენილი შეფასების ანგარიშის საფუძველზე განსაზღვრული თანხა ექსპროპრიატორის მიერ მესაკუთრისთვის წარდგენილი შეთავაზების დროისთვის არსებულ საბაზრო ღირებულებას არ წარმოადგენდა, იგი ვერ ჩაითვლებოდა ჩამორთმეული უძრავი ნივთის სანაცვლოდ სრულ და სამართლიან კომპენსაციად", - წერია სასამართლოს გადაწყვეტილებაში:

"ამასთან ერთად, შპს ,,დ. ზ. და გ. ს. ს.ც. - გ-ს" შეფასებისას მხედველობაში არ მიუღია, თუ რა მანძილით იყო დაშორებული უშუალოდ მესაკუთრის მიწის ნაკვეთი ზღვის ზოლიდან, ასევე, მიწის ნაკვეთის ფორმა და სხვა, რასაც შეიძლებოდა გავლენა მოეხდინა საბაზრო ღირებულების დადგენაზე".

"არადა კანონით დადგენილი სამართლიანი ანაზღაურების პირობებში, უმნიშვნელოვანესია, თითოეული მესაკუთრის ქონების ინდივიდუალური შეფასება", - ამბობს ვალერი თევდორაძე.

ამის გარდა იყო კიდევ ერთი მომენტი. დავა ეხებოდა მიწას და სახლს, რომელიც სხვა მნიშვნელობას იძენდა, განსხვავებით სხვა ტიპის საკუთრებისგან.

"პირველ რიგში მნიშვნელოვანია ნივთის ღირებულების განსაზღვრა. მეორე და მთავარი, რაც არის ამ კომპენსაციის დავებში, არის ის, რომ მაგალითად, მე საერთოდ არ მინდა ამ ქონების გაყიდვა. არ ვყიდი სახლს, აქ ჩემი წინაპრები ცხოვრობდნენ, ჩემმა შვილებმა მინდა იცხოვრონ. ეს შემთხვევა საგანთან მიმართებაში სხვა შინაარსს ატარებს. ამიტომ, როდესაც მეუბნები, რომ ვინმე პეტრემ გაყიდა ათ ლარად, ეს არგუმენტი არაა. პეტრეს შეუძლია გააჩუქოს, მისი ნებაა, მაგრამ მე არ ვყიდი ჩემი წინაპრების მიწას და სახლს. ამაზეც რომ გავამახვილე ყურადღება, ესეც გაითვალსიწინა სასამართლომ", - ამბობს ვალერი თევდორაძე.

თბილისის სააპელაციო სასამართლოს 2020 წლის 9 ოქტომბრის განჩინებით მოპასუხის სააპელაციო საჩივარი არ დაკმაყოფილდა. გასაჩივრებული გადაწყვეტილება უცვლელად დარჩა.

სახელმწიფოს, სააპელაციო სასამართლომაც დააკისრა, გ.ლ-სა და ნ.ყ-სთვის კომპენსაციის მიზნით, პირველ უძრავ ქონებაზე 66 626.40 ლარის, ხოლო მეორე უძრავ ქონებაზე 65 606.84 ლარის გადახდა.

სააპელაციო სასამართლოს განჩინება სააგენტომ ისევ გაასაჩივრა მესამე ინსტანციაში - განჩინების გაუქმებისა და ახალი გადაწყვეტილებით სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმის მოთხოვნით.

სახელმწიფო ქონების ეროვნული სააგენტო დაუსაბუთებლად თვლიდა სააპელაციო სასამართლოს მსჯელობას სააგენტოს მიერ წარმოდგენილი ექსპერტიზის დასკვნის მიუღებლობაში.

მოპასუხეს მიაჩნდა, რომ უძრავი ქონებების საბაზრო ღირებულების დადგენის ნაწილში სასამართლოს სპეციალური ცოდნა არ ჰქონდა, ამიტომ მათთვის არამადაჯერებელი იყო სასამართლოს მსჯელობა იმის შესახებ, რომ მოპასუხის დაკვეთით შესრულებული კვლევა ვერ ასახავდა კონკრეტული ქონების ღირებულებას.

ისინი უთითებდნენ უზუსტობასა და ხარვეზებზე და მიაჩნდათ, რომ მოსარჩელის დაკვეთით შესრულებული ექსპერტიზის დასკვნა, რომელიც სასამართლომ უპირობოდ გაიზიარა, არ ასახავდა სადავო ქონებების რეალურ საბაზრო ღირებულებას.

თუმცა კასატორმა, სახელმწიფო ქონების ეროვნულმა სააგენტომ, ვერც მესამე ინსტანციის სასამართლო დაარწმუნა საკუთარ სიმართლეში.

"რის გამოც არ არსებობს საკასაციო საჩივრის დასაშვებად ცნობის კანონისმიერი საფუძველი. ამიტომ, სასამართლომ სააპელაციო სასამართლოს დასკვნები არსებითად სწორად მიიჩნია", - წერია უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილებაში.

ბრძოლა სასამართლოში გ.ლ-ს და ნ.ყ-ს გამარჯვებით დასრულდა. სასამართლომ სახელმწიფო ანგარიშვალდებული გახადა მოქალაქისთვის სრული და სამართლიანი კომპენსაცია გადაეხადა.

"სასამართლოს თაობაზე უნდა ითქვას, რომ სამოქალაქო სასამართლო გაცილებით თავისუფალია ხელისუფლების ზეწოლიდან ვიდრე სისხლისსამართლებრივი ან ადმინისტრაციული სასამართლო. ეს სამართლის შინაარსითაც არის გამოწვეული. სამოქალაქო სამართალი არის აბსოლუტურად თანასწორობის პრინციპზე აგებული. ასე არ არის, არც ადმინისტარაციული და არც სისხლის სამართალი. იქ რა თქმა უნდა, კანონი რაღაც გარანტიებს იძლევა, რომელიც ფსევდო შეხედულებას ქმნის, რომ მხარეები თანასწორი არიან და ა.შ. მაგრამ ის მხარეები თანასწორნი არასდროს არიან. ამიტომ, ამას დასჭირდა სხვადასხვა დონის სასამართლოს გადაწყვეტილებები. დასჭირდა პრეცენდენტები. სამოქალაქო თემაში მოსამართლეები გაცილებით თავისუფლები არიან ამ კუთხით აზროვნებისგან... ძალიან მარტივ ენაზე რომ ავხსნათ, სისხლის სამართალში, როდესაც სასამართლო მსჯელობს დანაშაულის ჩადენაში ეჭვმიტანილი ადამიანის თაობაზე, მოსამართლის პასუხისმგებლობა უფრო ფართო მასშტაბისაა. მან საზოგადოება უნდა დაიცვას დამნაშავისგან. ამიტომ უფრო მეტ პასუხისმგებლობას გრძნობენ.

სამოქალაქო სასამართლოში ასე არ არის. სამოქალქოში შედარებით ადვილია შენი სწორი პოზიციის დამტკიცება და წარმოჩენა ამ კუთხით," - ამბობს ვალერი თევდორაძე.

"ანაკლიის საქმეზე" გ. ლ-ს მსგავსად კომპენსაციის საკითხები გაასაჩივრა 11-მა მესაკუთრემ და მათი დიდი უმრავლესობის სარჩელიც დაკმაყოფილდა.

მაგრამ სახელმწიფოს მიერ დადგენილი კომპენსაციები არ გაასაჩივრა დანარჩენმა სამასამდე მესაკუთრემ. არა იმიტომ, რომ მათთვის მისაღები იყო სახელმწიფოს მიერ შეთავაზებული ფასი, არამედ სხვა მიზეზით.

ამის მიზეზს ადვოკატი ვალერი თევდორაძე მოქალაქეების გაუბედაობაში ხედავს.

"პრობლემა არის მოქალაქეების მხრიდან რისკის აღქმაში: სახელმწიფოს როგორ ვუჩივლო?! ისინი მერე ჩემს წინააღმდეგ რამეს მოიმოქმედებენ. ამის შიშნარევი მოლოდინია. მიაჩნიათ, რომ არ შეიძლება ადამიანმა სახელმწიფოს უჩივლოს იმიტომ, რომ იმათ უფრო მეტი ბერკეტი აქვთ. კი მეტი ბერკეტი აქვთ, მაგრამ თუ ჩვენ არ დავიცავთ ჩვენს შელახულ ინტერესს, ამით ჩვენ იმ ბერკეტსაც ვაძლევთ, რომ შეიძლება სხვა დროსაც დაგვჩაგროს და ხმას არ ამოვიღებთ და ეს უფრო საშიში ბერკეტია", - ამბობს ვალერი თევდორაძე.

სახელმწიფოს მხრიდან უსამართლობის გასაჩივრებაზე უარის თქმა და სასამართლოს მიმართ უნდობლობა მძიმე მემკვიდრეობაა, რომელიც საბჭოეთმა დატოვა.

"ახალგაზრდა ქვეყანა ვართ, სადაც ინსტიტუტები არ გვაქვს ჩამოყალიბებული და არც ინსტიტუტების მიმართ ნდობა არ გვიდევს ქვეცნობიერში. მოქალაქე შიშნეულად ეკიდება ზუსტად იმიტომ, რომ ჩვენს ქვეცნობიერში დევს სახელმწიფოს მიმართ შიში. ჩვენ ხომ საბჭოეთიდან მოვდივართ, სადაც სახელმწიფოსი გეშინოდა. აბა მითხარით მაგალითი, როდესაც სახელმწიფოს დაუპისპირდებოდა სარჩელით საბჭოთა მოქალაქე. ხომ არ იქნებოდა? ვერ იქნებოდა. ახლა არის. ანუ ეს უნდა ვისწავლოთ და გავიზარდოთ. ამით განსხვავდება ჩვენი თაობისგან ახალი თაობა. ჩვენ ამას უცნაურად აღვიქვამთ და თავზეხელაღებულობაში ვუთვლით. თავზეხელაღებულობა კი არა, სახელმწიფოს მიმართ ის შიში არ დევს მათში. გინდა არ გინდა, ჩვენს თაობას აქვს შიშები. იმათ ძალიან ნაკლებად აქვთ და მომდევნო თაობას საერთოდ არ ექნება," - განმარტავს ადვოკატი.

გ.ლ ახალი თაობის წარმომადგენელია. მისთვის მნიშვნელოვანი ინსტიტუციაა სასამართლო. ეს დამოკიდებულება აისახა ხუთწლიან ბრძოლაში სახელმწიფოს წინააღმდეგ და საბოლოოდ კონვერტირდა შედეგში.

"სსიპ სახელმწიფო ქონების ეროვნული სააგენტოს საკასაციო საჩივარი, როგორც დაუშვებელი, დარჩეს განუხილველად;

განჩინება საბოლოოა და არ საჩივრდება".


სტატია მომზადდა “ქუთაისიპოსტის” მიერ USAID სამართლის უზენაესობის პროგრამის მხარდაჭერით. პროგრამას ახორციელებს აღმოსავლეთ-დასავლეთის მართვის ინსტიტუტი (EWMI) ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) მხარდაჭერით.

მასალის შინაარსზე სრულად პასუხისმგებელია “ქუთაისიპოსტი” და მასში გამოთქმული მოსაზრებები შესაძლოა არ ასახავდეს ზემოთ ნახსენები საერთაშორისო ორგანიზაციების შეხედულებას.

The article was prepared by the Kutaisipost.ge with the support of the USAID Rule of Law Program funded by the United States Agency for International Development (USAID) through the East-West Management Institute (EWMI).
The views expressed in this article are the sole responsibility of the author and do not necessarily reflect the views of USAID and EWMI.